W dniu 18 stycznia 2023 roku na zaproszenie Pani dr inż. Marta Rymar Dyrektor Muzeum Rzemiosła w Krośnie przedstawiciele Stowarzyszenia Krośnieńska Krótkofalarska Sieć Ratunkowa przeprowadzili zajęcia dla dzieci i młodzieży która spędza ferie zimowe w mieście i uczestniczyła w warsztatach organizowanych przez muzeum pod hasłem „Ferie zimowe z Muzeum Rzemiosła”.
Koledzy Dariusz Lewczak (SP8RHT), Wojtek Jakieła (SQ8W), Mariusz Langner (SP8JRD) oraz Andrzej Zawiślak (SWL) przeprowadzili zajęcia warsztatowe pod tytułem „Krótka historia radia”.
Na wstępie Dariusz oraz Andrzej powitali dzieci i młodzież, a następnie przedstawili prezentację dotyczącą historii radia i jego rozwoju w świecie oraz w Polsce od końca XIX wieku do czasów obecnych. Przybliżyli wiedzę dotycząca wielkich wynalazców takich jak Guglielmo Marconi, który uznawany jest za wynalazcę radia, a także postacie Samuela F. Morse’a – wynalazcy telegrafu, Aleksandra G. Bella – wynalazcy telefonu, Thomasa A. Edisona – wynalazcy fonografu oraz twórcy teorii fal elektromagnetycznych – Jamesa C. Maxwella. Przedstawili także postać Nikoli Tesli, który jak się uważa tylko krótko po Marconim przedstawił swój odbiornik radiowy.
Po tym przyszedł czas na historię radiokomunikacji czyli krótkofalarstwa na świecie i w Polsce. Przedstawiono między innymi postać inżyniera Wilhelma Rotkiewicza – twórcy polskiego detektorowego odbiornika radiowego, który trafił do wielu polskich domów przed II wojną światową a był używany jeszcze w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku. Dariusz w bardzo przystępny sposób przedstawił zasadę działania radia detektorowego prezentując cewki, kondensatory, słuchawki i inne elementy które wykorzystać można do budowy takiego radia. Uczestnicy mogli wziąć do ręki różne lampy elektronowe, cewki i inne elementy elektroniczne, które z dużym zaciekawieniem oglądały, a także zadawały pytania do czego służą i jak działają. Dzieci były bardzo zaciekawione praktycznym pokazem działania lampowego urządzenia nadawczo – odbiorczego z lat sześćdziesiątych XX wieku , który przeprowadził kolega Dariusz. Szczególne zainteresowanie wzbudziły żarzące się pomarańczowym blaskiem lampy elektronowe widoczne po zdjęciu obudowy urządzenia.
W dalszej części zajęć warsztatowych Andrzej przedstawił czym ogólnie jest krótkofalarstwo i zaprezentował ważniejsze wydarzenia związane z rozwojem radiokomunikacji amatorskiej. Wspomniał o pierwszym przesłanym przez Kanał La Manche w 1899 roku radiotelegramie, a także przesłaniu przez Marconiego sygnału radiowego przez Ocean Atlantycki między Anglią a Stanami Zjednoczonymi w 1901 roku. Wspomniał o takich wydarzeniach jak: ustawa radiowa Kongresu Stanów Zjednoczonych z 1912 roku – regulująca jako pierwsza przydział częstotliwości radiowych dla krótkofalowców, Międzynarodowa Konferencja Radiotelegraficzna w Waszyngtonie (1927-28) gdzie zadecydowano o przydziale pasm dla radioamatorów czy uruchomieniu pierwszej polskiej stacji radiotelegraficznej w 1922 roku, które to wydarzenie uważa się za początek radioamatorstwa w Polsce. Wspomniał o pierwszej łączności amatorskiej jaką przeprowadził w dniu 6 grudnia 1925 roku Tadeusz Heftman, używając znaku TPAX z radioamatorem holenderskim, a w kwietniu 1926 roku pod tym samym znakiem przeprowadził pierwszą w Polsce łączność międzykontynentalną z amerykańskim krótkofalowcem U1AAO. Przedstawił następnie w skrócie historię ruchu radioamatorskiego w Polsce od II wojny światowej do czasów obecnych wspominając o takich wydarzeniach jak zjazd delegatów klubów krótkofalowców w 1947 roku, którego efektem było powołanie Polskiego Związku Krótkofalowców i szeregu innych.
Dalszą cześć warsztatów prowadzili w formie praktycznej Wojtek oraz Mariusz prezentując współczesny sprzęt służący do prowadzenia korespondencji radiowej. Duże zainteresowanie wzbudził pokaz polegający na przesyłaniu za pośrednictwem fal radiowych fotografii (SSTV) wykonanej w czasie warsztatów. Następnie wspólnie przedstawili zasady działania systemu monitorowania i możliwości wykorzystania fal radiowych do ustalania pozycji przemieszczającego się operatora radiowego (APRS). System pozycjonowania w ten sposób może być wykorzystywany między innymi do ustalania miejsca przebywania osób zaginionych, czy określania pozycji osób poszukujących a także określania przeszukanego już obszaru oraz obszaru który pozostał do przeszukania.
Na koniec wszyscy obecni członkowie Stowarzyszenia Krośnieńska Krótkofalarska Sieć Ratunkowa wspólnie z uczestnikami warsztatów w formie nauki poprzez zabawę przeprowadzili próbne łączności radiowe przy wykorzystaniu urządzeń PMR o niewielkiej mocy nadawania.
Dzięki przeprowadzonym warsztatom dzieci i młodzież uzyskały wiadomości zarówno z zakresu historii techniki jak i fizyki, podstaw elektrotechniki i elektroniki a także zasad działania i możliwości wykorzystania w praktyce amatorskich urządzeń nadawczo – odbiorczych.
Serdecznie dziękujemy za możliwość zaprezentowania się Pani Marcie Rymar Dyrektor Muzeum Rzemiosła w Krośnie, a także obecnym w czasie warsztatów Paniom – pracownicom Muzeum Rzemiosła w Krośnie, które przygotowały salę do przeprowadzenia zajęć i bardzo pomogły w trakcie ich realizacji.
Tekst opracował: Andrzej (SWL)